समीर लामिछाने
ठीक एक वर्षअघि अर्थात् पुस १६ गते, २०८१ मा रसुवागढी जलविद्युत् आयोजनाबाट विद्युत्को व्यापारिक ऊत्पादन सुरु भयो । त्यो केवल विद्युत् उत्पादन सुरु भएको दिनमात्र थिएन । वर्षौँको सपना, सङ्घर्ष र समर्पणले मूर्त रूप पाएको ऐतिहासिक क्षण थियो । विडम्बना नै भन्नुपर्छ, सञ्चालनमा आएको करिब ६ महिनामै (गत असार २४ गते बिहान करिब ३.१५ बजे) एउटा अकल्पनीय घटना घट्यो ।
नेपाल–चीन सीमाभन्दा करिब ३६ किलोमिटर माथिल्लो तट (तिब्बत) मा ल्हेन्दे खोलाको जलाधारमा ०.७५ किलोमिटरमा फैलिएको ‘सुप्रा–ग्लेसियर हिमताल’ फुट्दा यति ठूलो बाढी आयो । त्यो बाढी मात्र थिएन, मृत्युको झन्डा हल्लाउँदै उर्लेको विनाशको भेल थियो । उर्लिँदो बाढी, माटो, ढुङ्गा र काठको थुप्रो सहित आयोजनास्थलमा पस्दा केही घन्टामै वर्षौँको मिहिनेत, पसिना र आशा बगेर गयो । हेडवक्र्स, पावरहाउस, विद्युत् उपकरण, पहुँचमार्ग, क्याम्पलगायत संरचनाले प्रकृतिको भीषण प्रहार सहनुपर्यो । प्रकृतिका अगाडि हामी मानव अर्थात् त्यहाँ कार्यरत कर्मचारी निरिह बन्नुको विकल्प रहेन ।
हामीलाई आफ्नै ज्यान जोगाउन पनि मुस्किल पर्यो । कति स्थानीय, नेपाली तथा चिनियाँ कर्मचारीलाई त बाढीले आफूमै समाहित गर्यो । यो साँच्चै नै हृदयविदारक क्षण थियो भन्दा अन्यथा हुँदैन । बाढी आउँदा क्याम्पमा रहेका कर्मचारीका लागि त्यो पल जीवन र मृत्युबीचको लामो सङ्घर्ष अझ युद्ध नै थियो । अन्धकार, कोलाहल, गर्जिँदो पानी र चारैतिर फैलिएको त्रासबीच कुनै योजना थिएन । कुनै तयारी थिएन । थियो, त केवल बाँच्ने अठोट ।
बाँच्नकै लागि एक मुठी सास साँचेर नजिकैको डाँडातिर उक्लिँदा कोही लड्दै, कोही अर्काको हात समात्दै, कोही पछाडि छुटेकालाई बोलाउँदै हामी अघि बढेका थियौँ । त्यो रात प्रकृतिसँगको लडाइँ मात्र थिएन, त्यो मृत्युको आँखामा आँखा जुधाएर बाँच्न खोजिएको रात थियो । भाग्य, साहस र आपसी विश्वासले साथ दियो र सबैभन्दा ठूलो उपलब्धि यही बन्यो कि हामी बाँच्न सफल भयौँ ।
मृत्युले छोडेर गएपछि जीवनप्रति यति लोभ पनि जाग्दो रहेछ । तथापि, हामीसँग यही लोभमा अल्झिएर सुस्ताउने समय थिएन । एक प्रकारले प्रकृतिको संहार खेपेर मृत्युको मुखमा पुगेको आयोजनाको उपचार गरेर उसको जीवन फर्काउनु थियो । जो देश विकास र अर्थतन्त्रको मेरुदण्डसँग जोडिएको थियो । हामीले आफू बाँच्न समर्थ भएको पक्षलाई खुसीयाली मान्यौँ र सुरु गर्यौँ, अर्को अर्को कठिन यात्रा ।
त्यो आशा, भरोसा र विश्वासको यात्रा थियो । हामी गर्न सक्छौँ र आयोजनालाई पुरानै अवस्थामा फर्काउन सक्छौँ भन्ने अठोट पनि थियो । बाढीले थिचेको मन, भत्किएका संरचना, प्रतिकुल मौसम र अनिश्चित भविष्यलाई निश्चित बनाउने योजना बन्यो । ६ महिनासम्म हामी कर्मचारीहरू निरन्तर सङ्घर्ष गरिरश्यौँ । सीमित स्रोत, कठोर मौसम, जोखिमपूर्ण अवस्था र थकानले गल्दै जाँदा पनि ‘रसुवागढी फेरि उठ्नुपर्छ’ भन्ने एउटा दरिलो विश्वासले सबैलाई बाँधीराख्यो ।
हामीले ६ महिना एउटा कठिनपूर्ण अवस्था गुजार्यौँ । रातदिन नभनी काममा जोतिइरह्यो । हामीलाई आफ्नो मिहिनेतमा पूर्ण विश्वास थियो, छोटो समयमै रसुवागढीको उपचार गरी तन्दुरुस्त बनाउन सकिने छ । आज त्यसले सार्थकता पाएको छ । झरीपछि खुलेको आकाशजस्तो, प्रकृतिको काँधमा टेकेर मृत्युले गरेको नृत्य सुनेर र देखेर अमर जीवन पाएजस्तो भएको छ ।
आयोजनाका तीन वटा युनिटमध्ये दुई वटा सफलतापूर्वक राष्ट्रिय प्रसारण प्रणालीमा जोडिएका छन् । जब टर्बाइन घुमेर फेरि पहिलो पटक बिजुली उत्पादन भयो, तब त्यो केवल प्रविधिको सफलता मात्र थिएन । त्यो हार नमान्ने कर्मचारी एवम् मानवीय मनोबलको विजय थियो । रसुवागढीबाट पुनः बिजुली बलेको छ । देशलाई उज्यालो दिन थालेको छ । यो कुनै बाहिरी चमत्कार नभई आयोजनाका प्रत्येक कर्मचारीको पसिना, धैर्य र मेहनतको परिणाम हो भन्दा पक्कै अन्याय हुँदैन ।
रसुवागढी असार २४ गते एउटा कठोर परीक्षामा उपस्थित भयो । आज यो उर्तिण भएको भएको छ । यसबाट प्रमाणित भएको छ कि, सपना बाढीले बगाउन सक्छ तर साहस र समर्पणले तिनलाई फेरि जीवितरूपमा उभ्याउन सक्छन् । यो उपलब्धि कुनै एक व्यक्ति वा पदको होइन, यो सम्पूर्ण टोलीको साझाबल, आत्मविश्वास, जाँगर र उत्साहको प्रतिफल हो ।
यो कथा हामी बाढीबाट बाँच्न सफलहरूको, भग्नावशेषमा उभिएर भविष्य खोजेकाहरूको र निराशामाथि जित हासिल गरेकाहरूको हो । बाढीसँगै बगेर जानेहरूले आफ्ना सपनाहरू पनि हामीलाई सुप्पेर गए । हामीले मनन् गर्यौँ – हामीसँग छोडीजानेका सपना समेत खापिए । त्यो पूरा गर्ने दायित्व पनि हाम्रै हो । त्यही आत्मबोधले पनि यति चाँडै रसुवागढीलाई पुरानो लयमा फर्काउन सक्यो ।
रसुवागढी आज फेरि उभिएको छ, घाइते, थकित र गलित भए पनि । एक दिन यो पूर्ण दन्तुरुस्त वा स्वस्थ हुने छ । तीन वटै युनिट सञ्चालनमा आउने छन् । त्यो बेला हामीले महसुस गर्नेछौँ – हाम्रा सपनाले त साकार रूप पाए । छोडिजानेका केही अंश भए पनि पूरा भए कि !
समीर लामिछाने रसुवागढी जलविद्युत् कम्पनी लिमिटेडमा इलेक्ट्रिकल इन्जिनियरको रूपमा कार्यरत छन् ।
