पृथ्वीमा उपलब्धमध्ये २.५ प्रतिशत पानी मात्र स्वच्छ र पिउन योग्य

काठमाडौं । सिंगो पुथ्वीको कूल भूगोलमध्ये ३ भाग पानी र एक भाग जमिन रहेको कुरा त सबैलाई जानकारी नै छ । पुथ्वीमा उपलब्ध यति ठूलो परिमाणको पानी मानवजातिका लागि पर्याप्त हुनुपर्ने हो तर तथ्यांकले त्यसो भन्दैन ।

पुथ्वीमा उपलब्ध कूल पानीको परिमाणमध्ये जम्मा २.५ प्रतिशतमात्र पिउनयोग्य रहेको छ । पृथ्वीको दुई तिहाइ भाग पानीले ढाके पनि सबै पानी पिउनयोग्य देखिँदैन । समुद्रमा उपलब्ध ९७.५ प्रतिशत पानी नुनिलो छ । भन्ने गरिन्छ, पिउने पाी स्वच्छ र सुरक्षित रहेको खण्डमा ८० प्रतिशत रोग नै लाग्दैन ।

यिनै विविध विषयमाथि छलफल, बहस र अन्तरक्रिया गरेर यस वर्षको पानी दिवस मनाइएको छ । विश्वमा हरेक वर्ष मार्च २२ तारिखमा मनाइने पानी दिवस नेपालमा पनि चैत ८ गते (मार्च २२) मा मनाइयो ।

संयुक्त राष्ट्रसङ्घको आयोजनामा सन् १९९२ मा ब्राजिलको रियो द जेनेरियोमा भएको पर्यावरण र विकाससम्बन्धी महासभाले विश्व पानी दिवसको घोषणा गरेको थियो । सन् १९९२ मा एजेण्डा २१ मा समाहित गरिएको पानी दिवसको रूपरेखालाई आत्मसाथ गर्दै सन् १९९३ देखि मार्च २२ तारिखका दिन विश्वभर यो दिवस मनाउन थालिएको थियो ।

विश्वमा उपलब्ध कूल स्वच्छ पानीको परिमाणमध्येको ठूलो अंश अर्थात् १.७२ प्रतिशत पृथ्वीको उत्तरी र दक्षिणी ध्रुवमा हिउँको रूपमा रहेको छ । ०.७४ प्रतिशत भूमिगत स्रोतका रूपमा जमिनमुनि रहेको छ । जमिनको सतहमा रहेको ०.०४ प्रतिशत पानीमात्र मानवका लागि पिउन योग्य छ ।

नेपाल विश्वमै जलस्रोतमा धनी देश भनिए पनि धेरै सहर, बजार र गाउँमा खानेपानीको समस्या छ । पाइप प्रणालीबाट ८८ प्रतिशत पानी पुगेको सरकारी दाबी छ । संविधानको मौलिक हकका रूपमा स्वच्छ खानेपानीको हक लेखिए पनि कार्यान्वयन हुन नसकेको गुनासो छ । यस्तै विषयमा जनचेतना जगाउँदै पानी दिवस मनाउने गरिएको छ । दिवसको यस वर्षको नारा ‘अदृश्य भूमिगत पानीलाई दृश्य बनाऔँ’ रहेको थियो ।