टिस्टामा आएकाे बाढीले उत्पादन घट्दा नेपाली बिजुलीले पायो भारतमा प्रतियुनिट १६ रुपैयाँसम्म

काठमाडौं । नेपालले भारतको ‘डे अहेड’ बजारमा प्रतियुनिट १६ रुपैयाँले बिजुली बिक्री गरिरहेको छ । केही दिनअघि टिस्टामा आएको बाढीका कारण टिस्टा नदीमा आधारित जलविद्युत आयोजनाको उत्पादन घटेपछि नेपालको बिजुलीले भारतीय प्रतिस्पर्धी बजारमा मूल्य पाएको हो ।

हालै भारतको टिष्टा नदीमा आएको बाढीका कारण जलविद्युत् आयोजनाकाे विद्युत् उत्पादनमा कमी आएको छ । त्यसकारण भारतीय बिजुली बिक्रेताहरूले त्यहाँको माग पूरा गर्न नसकेपछि नेपालको बिजुलीले बजारमा अनुकूल मूल्य पाएको छ ।

नेपालकाे बिजुलीको मूल्य भारतमा सामान्यतया प्रतियुनिट ५ देखि ८ भारुसम्म रहेको छ । भारतको इन्डिएन इनर्जी एक्स्चेन्ज लिमिटेड (आइईएक्स) को ‘डे अहेड मार्केट’ को रेकर्ड अनुसार मंगलबार प्रतियुनिट भारु १० रुपैयाँमा बिजुलीको कारोबार भएको छ । हिमालयन देशमा उत्पादन हुने विद्युत्को मूल्य हालसम्मकै उच्च रहेको जनाइएको छ ।

भारतीय बजारमा २४ घण्टामा १५–१५ मिनेटको ९६ वटा ब्लकबाट विद्युत् खरिद गर्ने गरेको छ । बजार गतिशीलताले निर्धारण गरेको प्रतिस्पर्धी दरमा बिजुलीको कारोबार हुन्छ । त्यसकारण, प्रत्येक ब्लकको मूल्य फरक हुन सक्छ । तर, मंगलबार सबै ब्लकको प्रतियुनिट १० भारु अर्थात नेपाली १६ रुपैयाँमा बिक्री भएको छ ।

बिजुलीको मूल्यमा भएको यो वृद्धिलाई रूस–युक्रेन युद्धको समयमा कोइला आयातसँग सम्बन्धित मुद्दाहरू सहित धेरै कारकलाई श्रेय दिन सकिन्छ । करिब दुई वर्ष पहिले, भारतले ‘आइईएक्स’ को लागि नियम लागू गरेको थियो, जसले प्रति युनिट १२ रुपैयाँमा बिजुली खरिद र बिक्रीको लागि अधिकतम दर निर्धारण गरेको थियो ।

यसअघि नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले भारतको रियल टाइम बजारमा बिजुली बिक्री गर्न अनुमति पाएको थियो । भारतको प्रतिस्पर्धी बजारमा पहिले दिन अगाडि बिडिङमार्फत बिजुली बेच्ने प्राधिकरणले अब १५ घण्टा अगावै बिजुली बिड गर्न र बिक्री गर्न सक्नेछ ।

जुलाई ३१ मा भारतको विद्युत् मन्त्रालयले छिमेकी देशहरूबाट आधिकारिक निकायहरूलाई रियल टाइम बजारमा भाग लिन अनुमति दिँदै बिजुली आयात/निर्यात (क्रस–बोर्डर) स्वीकृतिहरूको निरीक्षण गर्ने निकायहरूको लागि प्रक्रियाहरू संशोधन गरेको थियो ।

प्राधिकरणले प्रतिस्पर्धी बजारमा ५२२ मेगावाट र एनभिभिएनमार्फत हरियाणा राज्यलाई ११० मेगावाट गरी ६३२ मेगावाट विद्युत् निर्यातका लागि स्वीकृति पाएको छ । यसमध्ये ५६२ मेगावाट विद्युत् ढल्केबर मुजफ्फपुर ४०० केभी अन्तरदेशीय प्रसारण लाइनबाट र ७० मेगावाट महेन्द्रनगर–टनकपुर १३२ केभी प्रसारण लाइनबाट निर्यात भइरहेको छ ।

प्राधिकरणले चालु आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को साउन र भदौमा ५ अर्ब ४३ करोड ३१ लाख रुपैयाँ बराबरको विद्युत् भारततर्फ निर्यात गरेको छ ।