हाइड्रो–टुरिजमको सम्भावना खोज्दै इपान र रैथाने, ‘क्याम्प हाउसलाई होमस्टेमा परिणत गरिने’

काठमाडौं । जलविद्युत आयोजना निर्माण गर्दा कर्मचारी आवासको लागि बनाइएका ‘क्याम्प हाउस’लाई होमस्टेमा परिणत गर्न हाइड्रो–टुरिजमको सम्भावनाका विषयमा छलफल भएको छ । स्वतन्त्र ऊर्जा उत्पादकरूको संस्था, नेपाल (इपान) र रैथाने एग्री प्रोडक्टस प्रालीले शनिबार आयोजना गरेको कार्यक्रममा नेपालमा हाइड्रो टुरिजमको प्रवद्र्धनका लागि आयोजनाका क्याम्प हाउसलाई होमस्टेमा परिणत गर्न सकिने विषयमा छलफल भएको हो ।

देश बनाउने हो भने ऊर्जा र पर्यटनलाई नै अघि बढाउनुपर्ने इप्पानका अध्यक्ष गणेश कार्कीले बताए । उनले कार्यक्रममा बोल्दै हाइड्रो र पर्यटनलाई एकै ठाउँमा जोड्ने विषयमा इप्पानले सहयोग गर्ने बताए ।

नर्वेले आयोजनाको बिजुली बेचेर भन्दा बढी टुरिजमबाट कमाइरहेको भन्दै नेपालमा पनि विभिन्न नदी करिडोरका आयोजनामा टुरिजम डेस्टिनेशन नै बनाएर काम गर्न सकिने उनको भनाइ छ ।

‘कति ठाउँमा सोलार आयोजना छन्, त्यहा रैथाने कृषि गर्न सकिन्छ । जलविद्युत् आयोजना बनाउँदा धेरै आवास बनाएका हुन्छौं, आयोजना सकिएपछि सस्तोमा सामान बेच्ने वा नस्ट गर्ने काम भइरहेको छ । हाइड्रो टुरिजमका लागि मिलेर काम गर्ने हो भने अब त्यसलाई होमस्टेमा परिणत गर्न सकिन्छ ।’ कार्कीले भने । 

पूर्वदेखि पश्चिम सम्म सयौं जातजाति भाषा धर्मका मानिसहरुसँग जलविद्युत प्रवद्र्धक जोडिएकाले उनीहरूको रैथाने उत्पादन र संस्कृति दुवैलाई बजारीकरण गर्न सकिने पनि बताए । ‘व्यापारी र युवा पलायन रोक्न पनि हामी संगठित रुपले अघि बढ्नै पर्छ । त्यसका लागि अझ बृहत छलफल गरौ, उनले भने ।

आयोजनाको अध्ययन गर्दा नै ‘हाइड्रो टुरिजम’को योजना बनाउन सके नेपालमा पनि हाइड्रो टुरिजमबाट राम्रो आम्दानी गर्न सकिने पूर्व राजदूत उदय पाण्डेले बताए । नेपाल पर्यटन र हाइड्रोपावर दुवैको लागि निकै राम्रो सम्भावना भएको देश भएकाले हाइड्रो र टुरिजम जोडिदा यसले झनै राम्रो सन्देश दिन्छ ।

‘कुलेखानीमा योजना सहित गरेको भए निकै राम्रो टुरिजम डेस्टिनेशन हुन्थ्यो । तर, अब बन्ने आयोजनामा टुरिजमको लागि संरचना डिजाइन गराैं। आयोजना को गाडी फर्किदा उनीहरूका उत्पादन बजारसम्म ल्याइदिउँ । स्थानीय सँग आत्मिएता बढ्छ, अवरोध हुने गतिविधि पनि कम हुन्छन् । यसले समग्रमै राम्रो गर्छ ।’ उनले भने ।

रैथाने एग्री प्रोडक्ट्स प्रालीका अध्यक्ष तिलक ढकालले बिजुलीका लागि मात्र बनाइएको कुलेखानी जलाशययुक्त आयोजना अहिले गतिलो ‘टुरिस्ट डेस्टिनेशन’ भएको उदाहरण दिँदै टुरिजमका हिसाबले नै योजनाबद्ध रुपमा बनाएको भए नेपालमा पनि हाइड्रो टुरिजमबाट निकै राम्रो आम्दानी गर्न सकिने बताए । हाइड्रो टुरिजमले सबैभन्दा धेरै स्थानीय रैथाने उत्पादनलाई खपत गर्न सक्ने भएकाले इप्पानसँग सहकार्य गर्न चाहेको बताए । 

‘हिमालको फेदमा बनेको हाइड्रोपावरको क्याम्पमा बस्दा त्यहीको लोकल खानेकुरा खान पाइयोस्, चाउचाउ खान नपरोस । यसका लागि इप्पान र रैथानेबीच सहकार्य गरौं’ उनले भने ।

यस्तै, जलविद्युत आयोजनाको निर्माणका चरणमा धेरै आवास बनाउनुपर्ने र सञ्चालनमा आएपछि केही आवास मात्रै प्रयोगमा आउने हुँदा अब बनिसकेका त्यस्ता आवासलाई होमस्टेमा परिणत गर्न सकिने इप्पानका महासचिव बलराम खतिवडाल बताए ।

इप्पानका सदस्य टिएन आचार्यका अनुसार लाख र करोड बाट नभइ हजारबाट सुरु गरेर नै नेपालमा केही गर्न सकिन्छ भन्ने हो भने हाइड्रो टुरिजम र रैथाने उत्पादनमा निकै राम्रो अवसर हुने बताए । नेपालमै केही गरौ भन्ने सोचका साथ सुरु भएको रैथाने अहिले राष्ट्रिय अभियान भइसकेको अब एउटा टिम बनाएर रैथाने उत्पादनलाई कसरी बजार सँग जोड्ने भन्ने विषयमा काम गर्न आफ्नो कम्पनीले रामेछापमा बनाइरहेको आयोजनाबाटै काम सुरु गर्न चाहेको उनले बताए ।

बागमती प्रदेश सभा सदस्य प्रेम भक्त महर्जनले प्रदेश सरकारले कृषिमा फरक किसिमको बजेट ल्याउन खोजेको बताउँदै किसानलाई हेर्ने दृष्टिकोणमा पनि परिवर्तन हुनु पर्ने बताएका छन् । कृषि, पर्यटन र हाइड्रोपावर जोडिनु सुखद कुरा हो । नेपालको पहिलो आयोजना भनेर धेरै मान्छेहरू अहिले फर्पिङ जलविद्युत आयोजना हेर्न गइरहेको पनि उनले बताए । 

कार्यक्रममा इप्पानका तर्फबाट कार्यसमिति सदस्य ई. मिथुन पौडेल र रैथानेका तर्फबाट तिलक ढकालले कार्यपत्र प्रस्तुत गरेका थिए ।

इप्पान देशभरका करिब ५०० वटा जलविद्युत आयोजनाको प्रतिनिधि संस्था हो । इप्पानसँग आवद्ध १६० भन्दा धेरै विद्युत आयोजनाबाट २ हजार मेगावाट विद्युत उत्पादन भइरहेको छ । रैथाने एग्री प्रोडक्टस प्राली ३ वर्ष अघि स्थापना भएको स्थानीय रैथाने कृषि उत्पादनको बजारीकरणमा सघाउने संस्था हो ।