सुनकाेसी-३ विकास गर्न प्राधिकरण र बंगलादेशकाे बीपीडीपीबीच सम्झाैता हुने

 काठमाडौँ । नेपाल र बंगलादेशका ऊर्जा सचिवहरूकाे छैंटाैँ बैठक आगामी असार ८ र ९ गते (जुन, २२ र २३, २०२४) पाेखरमा हुने टुंगाे लागेकाे छ । उक्त बैंठकमा दुई देशबीच विद्युत् व्यापार तथा जलविद्युत् विकासबारे छलफल हुने ऊर्जा, जलस्राेत तथा सिँचाइ मन्त्रालयले जानकारी दिएकाे छ ।

मन्त्रालयका अनुसार उक्त बैठकमा ६८३ मेगावाटकाे सुनकाेसी-३ जलाशय जलविद्युत् आयाेजना विकास गर्न नेपाल विद्युत् प्राधिकरण र बंगलादेशकाे पावर डेभलपमेन्ट बाेर्ड (बीपीडीपी) बीच संयुक्त उपक्रम सम्झाैता (जेभीए) गर्ने तयारी छ । यस्तै, बंगलादेशमा ४० मेगावाट विद्युत् निर्यातकाे सम्झाैता समेत हुने बताइएकाे छ ।

बंगलादेशसँग विद्युत् व्यापार : बिक्री गर्ने भनिएकाे ४० मेगावाटलाई बढाएर ५० वा ६० मेगावाटसम्म पुर्‍याउने गरी छलफलकाे तयारी भइरहेकाे पनि मन्त्रालयले जानकारी दिएकाे छ । बंगलादेशले यसअघि नै नेपालबाट प्रतियुनिट ८.६ रुपैयाँभन्दा बढीमा जलविद्युत् आयात गर्न सहमति जनाएकाे थिायाे । बंगलादेशले नेपालको जलविद्युत् प्रतियुनिट ५ अमेरिकी सेन्ट (६.६४ रुपैयाँ) मा खरिद गर्न सकिने बताउँदै आएको थियो भने प्राधिकरणले प्रतियुनिट ७ सेन्ट (९.२९ रुपैयाँ) भन्दै आएको थियो । यी दुवै दरलाई आधार मान्दै बंगलादेश प्रतियुनिट ६.५ अमेरिकी सेन्ट (८.६३३ रुपैयाँ) मा खरिद गर्ने कुरा सार्वजनिक गरिएकाे थियाे । तर, दरका विषयमा अझैसम्म टुंगाे नलागेकाे मन्त्रालयले जनाएकाे छ ।

बंगलादेशले खरिद गर्न चाहेको प्रतियुनिट दर अहिले भारतमा निर्यात भइरहेको भन्दा २० पैसा महँगो हो । प्राधिकरणले भारतसँग प्रतियुनिट ८.४० रुपैयाँ (भारु ५.२५) मा जलविद्युत्‌काे व्यापार गरिरहेको छ । उसले स्वदेशी निजी क्षेत्रबाट भने हिउँदमा प्रतियुनिट ८.४० रुपैयाँ र बर्खामा ४.८० रुपैयाँमा किन्दै आएको छ ।

प्राधिकरणले जुन महिनाको १५ तारिखदेखि नोभेम्बर १५ सम्म (६ महिना) ४० मेगावाट निर्यात गर्ने प्रस्ताव गरेको छ । उता, बंगलादेशले भने ४० मेगावाटसहित ५०० मेगावाट विद्युत् तत्कालै आयात गर्न चाहेको बताएको छ । आफ्नो देशमा गहिरिँदै गएको विद्युत् संकट व्यवस्थापन र प्रणालीमा स्वच्छ ऊर्जाको परिमाण बढाउन उसले सन् २०४० सम्म छिमेकी देशहरूबाट ९ हजार मेगावाट जलविद्युत् आयात गर्ने रणनीति लिएको छ ।

नेपाल र बंगलादेशबीच ऊर्जामा सहकार्य गर्न पहिलो पटक सन् २०१८ मा सहमति भएको थियो । सोही अनुसार हरेक वर्ष दुई देशका ऊर्जा सचिवस्तरीय संयुक्त बैठक बस्दै आएको छ । यसले, नेपाल–बंगलादेशबीच विद्युत् व्यापारको अवधारणामा काम गर्दै आएको छ । २०७९ भदौमा काठमाडौंमा सम्पन्न ऊर्जा सचिवस्तरीय बैठकमा बंगलादेशले २०७९ कात्तिकभित्रै नेपालबाट ४० देखि ५० मेगावाट विद्युत् किन्ने सहमति गरेको थियो तर भारतले समयमै सहमति नदिँदा प्रक्रिया लम्बिएको थियो ।

२०७९ फागुन ५ र ६ गते भारतको राजस्थानस्थित माउन्ट अबुमा सम्पन्न नेपाल–भारत ऊर्जा सचिवस्तरीय १०औं बैठकमा भारतले आफ्नो प्रसारण प्रणालीबाट नेपालको ५० मेगावाटसम्म विद्युत् बंगलादेश लैजान दिने सहमति दिएको थियो । त्यसपछि, नेपालले बंगलादेशमा विद्युत् बिक्री गर्न थप प्रक्रिया अघि बढाएको थियो  । नेपालले सन् २०३५ सम्म बंगलादेशमा पाँच हजार मेगावाट विद्युत् निर्यात गर्ने लक्ष्य राखेको छ ।

सुनकाेसी-३ : वार्षिक २ अर्ब ३५ करोड युनिट विद्युत उत्पादन हुने सुनकोसी–३ को अधिकतम उचाई १६५ मिटर हुने अध्ययनले देखाएको छ । विभागकाे वेबसाइटमा भने सुनकाेसी-३ काे क्षमता ५३६ मेगावाट उल्लेख छ ।

यो सँगै नेपाल र बंगलादेशबीच विद्युत व्यापार गर्न प्राधिकरण र बोर्डले मौजुदा प्रसारण लाइनलाई प्रयोग गरी छिटोभन्दा छिटो काम सुरु गर्ने निर्णय भएको छ । यस्तै, दीर्घकालीन रूपमा व्यापार गर्न आवश्यक प्रसारण लाइन निर्माण गर्न द्विपक्षीय बैठकबाट भारतलाई अनुरोध गर्ने निर्णय पनि भएको छ ।

बैठकले दुई देशले ऊर्जा विकासका क्षेत्रमा एक अर्कामा रहेकाे अनुभव आदानप्रदान गर्ने तथा तालिम आयाेजना गर्ने निर्णय गरेकाे पनि बैठकमा सहभागी एक अधिकारीले जानकारी दिए ।

दुई देशका अघिल्ला बैठकहरू

पहिलाे बैठक: २०७५ मंसिर १७ र १८ गते काठमाडौँमा सम्पन्न भएकाे थियाे । बैठककाे नेतृत्व नेपालका तर्फबाट ऊर्जा सचिव अनुपकुमार उपाध्याय र उनका बंगलादेशी समकक्षी अहमद वाइकाउले गरेका थिए ।

दाेस्राे बैठक: २०७६ असार ५ र ६ गते काेक्स बजार बंगलादेशमा सम्पन्न भएकाे थियाे । बैठककाे नेतृत्व नेपालका तर्फबाट ऊर्जाऽ जलस्राेत तथा सिँचाइ सचिव दिनेशकुमार घिमिरे र डा. अहमद वाइकाउले गरेका थिए ।

तेस्राे बैठक: २०७८ भदौ २९ गते भर्चुअल माध्यममार्फत दुवै देशका ऊर्जा सचिवहरूको बैठक सम्पन्न भएकाे थियाे । त्यतिबेला, नेपालकाे तर्फबाट ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिँचाइ सचिव देवेन्द्र कार्की र बंगलादेशको विद्युत, ऊर्जा तथा खनिज मन्त्रालयका सचिव सुल्तान अहमदले बैठककाे नेतृत्व गरेका थिए ।

चाैथाे बैठक: २०७९ भदाै ८ र ९ गते काठमाडाैँकाे साेल्टी हाेटेलमा सम्पन्न भएकाे थियाे । त्यतिबेला, तत्कालीन ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिँचाइ सचिव सुशीलचन्द्र तिवारी र बंगलादेशको विद्युत, ऊर्जा तथा खनिज मन्त्रालयका सचिव हबिबुर रहमानले बैठककाे नेतृत्व गरेका थिए ।

पाँचाैं बैठक: २०८० जेठ १ र २ गते बंगलादेशकाे ढाकामा सम्पन्न भएकाे थियाे । त्यतिबेला, तत्कालीन ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिँचाइ सचिव सुशीलचन्द्र तिवारी र बंगलादेशको विद्युत्, ऊर्जा तथा खनिज मन्त्रालयका सचिव हबिबुर रहमानले बैठककाे नेतृत्व गरेका थिए ।