ऊर्जा खबर
काठमाडौँ । ऊर्जा खबरले हरेक शुक्रबार प्रकाशन गर्दै आएको साप्ताहिक स्तम्भ ‘ऊर्जा ज्ञान’ विषयक जानकारीमूलक सतम्भमा यो साता अर्थात् आज जलविद्युत्का फाइदा र बेफाइदाबारे जानकारी दिने प्रयास गरेका छौँ । अघिल्लो साता जलविद्युत्का प्रकार र यसका महत्त्वपूर्ण अंगहरूबारे उल्लेख गरेका थियौँ ।
१. जलविद्युत्का फाइदा :
शक्तिको श्रोत अर्थात् पानी स्वदेशमै प्रशस्त मात्रामा छ, यसको लागि विदेशी मुद्रा चाहिँदैन, परनिर्भर रहनु पर्दैन ।
यो सस्तो पर्दछ, नेपाल विद्युत् प्राधिकरणकै महसुल दरबाट थाहा हुन्छ ।
एउटै पानीलाई क्यास्केडिङको रूपमा पटक पटक प्रयोगमा ल्याउन सकिन्छ । उदाहरणका लागि कूलेखानी १, २ र ३ लाई लिन सकिन्छ ।
पार्टपूर्जा बिग्रिए पनि नेपालमै प्रायः मर्मत गर्न सकिन्छ ।
वातावरणमैत्री अर्थात् कुनै प्रदूषण ल्याउँदैन ।
जलविद्युत् केन्द्र चलाउन सजिलो पनि छ ।
यसको संरचना वर्षौंसम्म टिक्दछ । उदाहरणको लागि ५०० किलोवाटको फर्पिङ जलविद्युत् केन्द्रलाई लिन सकिन्छ, निर्माण भएको १०० वर्ष भइसक्यो, तैपनि चल्दैछ ।
ठूला जलाशययुक्त जलविद्युत् गृहको जलाशयलाई माछापालन वा जलविहार सहितको मनोरञ्जन स्थलको रूपमा विकास गर्न सकिन्छ ।
बहु–उद्देश्यका साथ निर्माण भएको जलविद्युत गृहबाट सिँचाइसमेत गर्न सकिन्छ ।
२. जलविद्युत्का बेफाइदा :
शुरूमा धेरै लगानी गर्नु पर्ने । ठाउँ (साइट) हेरि एक मेगावाटको करिब २० करोडसम्म लाग्दछ ।
सुख्खायाममा पानी न्यून हुनाले खास गरेर रन अफ रिभरप्रतिको विद्युत्गृहमा क्षमताको करिब एकतिहाई विद्युत् उत्पादन हुने गर्दछ ।
जलाशय (रिजर्भभ्वायर) को विद्युत्गृह बनाउँदा घर बस्तीहरू डुवानमा परी हटाउनु पर्ने, जङ्गल पनि डुबानमा पर्ने भई वनस्पति, वन्यजन्तुका साथै जलप्राणीमा समेत वातावरणीय नकारात्मक प्रभाव पर्ने ।
बहु–वैकल्पिक प्रश्नोत्तर
१. सूर्यबाट पृथ्वीको सतहमा प्रतिवर्ग मिटर साधारणतः कति वाट शक्ति प्राप्त भइरहेको हुन्छ ?
(क) १०००
(ख) २०००
(ग) ३०००
(घ) ४०००
उत्तर : १०००
२. सोलार प्यानलको आयु करिब वर्षको हुन्छ ?
(क) २५
(ख) ५०
(ग) १०
(घ) ८०
उत्तर : २५
३. सोलार प्यानलबाट निस्कने कुन प्रकारको विद्युत् शक्ति हो ?
(क) एसी
(ख) डिसी
(ग) दुवै
(घ) कुनै पनि होइन
उत्तर : डिसी
४. एनिमोमिटरले के नाप्ने काम गर्दछ ?
(क) वायूको ताप
(ख) वायूको गति
(ग) वायूको आद्रता
(घ) वायूको दबाब
उत्तर : वायूको गति
५. ‘हाइ हेड, लो डिस्चार्ज’मा कुन प्रकारको टर्बाइन प्रयोग गरिन्छ ?
(क) पेल्टन
(ख) फ्रान्सिस
(ग) क्रसफ्लो
(घ काप्लान
उत्तर : पेल्टन
६. तल उल्लेखित विभिन्न स्रोतमा आधारित विद्युत् गृहमध्ये लगानी धेरै तर सञ्चालन खर्च थोरै हुने विद्युत् गृह कुन हो ?
(क) हाइड्रो
(ख) न्यूक्लिएर
(ग) कोल
(घ) डिजेल
उत्तर : हाइड्रो
७. नेपाल–भारत सीमा नजिक निर्मित नेपालको स्वामित्वमा रहेको जलविद्युत्को नाम के हो ?
(क) गण्डक
(ख) देवीघाट
(ग) त्रिशुली
(घ) चतरा
उत्तर : गण्डक
८. पेल्ट्रिक सेट कुन कारणले सस्तो पर्दछ ?
(क) बाँध बनाउनु पर्दैन
(ख) पेनस्टकका लागि एचडीपी पाइप भए पुग्छ
(ग) एउटा सेटमा सबै कुरो हुन्छ
(घ) माथि उल्लेखित सबै
उत्तर : माथि उल्लेखित सबै
