उच्च क्षमताका ११ प्रसारण लाइन अघि बढाइँदै, आगामी दशक स्मार्ट ग्रिड विकासको लक्ष्य

काठमाडौँ । राष्ट्रिय प्रसारण ग्रिड कम्पनी लिमिटेड (आरपिजिसिएल) ले स्थापनाको १०औँ वर्ष पूरा गरेको छ ।  कम्पनीले मंगलबार एक कार्यक्रमको आयोजना गरी १०औँ वार्षिकोत्सव मनाएको हो ।

कार्यक्रममा ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिँचाइ मन्त्री दीपक खड्काले विद्युत् उत्पादनको क्षमता हेरेर प्रसारण लाइन निर्माण गर्नुपर्ने बताएका छन् । विभिन्न नदीको उत्पादन क्षमता हेरेर प्रत्येक नदी बेसिनका सबै आयोजनालाई समेट्ने गरी नदी करिडोर प्रसारण लाइन निर्माण गर्नुपर्ने उनको भनाइ छ । 

‘कुन करिडोरमा कति क्षमतामा विद्युत् उत्पादन हुन्छ, त्यसको यकिन गरेर विद्युत् प्रसारण लाइन निर्माण गर्नुपर्छ, जसले गर्दा एउटै जग्गा र वन अधिग्रहण गरे पुग्छ,’ उनले भने । उनले जलविद्युत् उत्पादन गर्दैगर्दा वातावरणीय असरलाई पनि ख्याल गर्नुपर्ने बताए ।

मन्त्री खड्काले आगामी १० वर्षका लागि ऊर्जा विकासको मार्गचित्र सरकारले अगाडि बढाएको भन्दै उक्त मार्गचित्रका लक्ष्य पूरा गर्न आरपिजिसिएलको भूमिका महत्त्वपूर्ण हुने बताए । आर्थिक विकासलाई द्रुत गतिमा अघि बढाउन सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण क्षेत्र भनेकै ऊर्जा भएकाले निजी क्षेत्रलाई साथमा लिएर सरकार ऊर्जा विकासमा लागिरहेको स्पष्ट पारे । 

‘ठूलो लगानी हुने ऊर्जा क्षेत्रलाई कसरी सहजीकरण र वित्तीय व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ भनेर सरकार प्रस्ट खाकाका साथ अगाडि बढेको छ, हामीले ऊर्जा क्षेत्रको विकासको प्रमुख सहयात्रीका रूपमा निजी क्षेत्रलाई लिएका छौँ,’ उनले भने । उनले ऊर्जा क्षेत्रको विकासका लागि देखिएका कानुनी जटिलता र अप्ठ्यारालाई सरकारले समाधान गर्दै जाने उल्लेख गरे ।

ऊर्जा क्षेत्रको विकासका लागि अन्तरनिकाय समन्वय आवश्यक रहेको भन्दै उनले हाम्रा दुई छिमेकी मुलुकबाट ऊर्जा क्षेत्रमार्फत फाइदा लिनुपर्ने बताए । 

कार्यक्रममा विद्युत् नियमन आयोगका अध्यक्ष डा. रामप्रसाद धितालले प्रसारण प्रणालीलाई खुला पहुँच सुनिश्चित गर्न आयोग प्रतिबद्ध रहेको बताए । उनले प्रसारण लाइनमा ह्वीलिङ शुल्क निर्धारण गर्न नियमन आयोगले काम गरिरहेको जानकारी गराए । 

आरपिजिसिएलका अध्यक्षसमेत रहेका ऊर्जा सचिव सुरेश आचार्यले ग्रिड कम्पनीलाई देशको समग्र प्रसारण प्रणाली निर्माण, विकास, आधुनिकीकरण र सञ्चालनमा नेतृत्वदायी संस्थाका रूपमा विकास गर्नु जरुरी रहेको बताए । देशको ऊर्जा आपूर्ति र ऊर्जा व्यापारको सशक्त संवाहक आरपिजिसिएललाई बनाउन आवश्यक रहेको उनको भनाइ थियो । 

लगानी बोर्डका कार्यकारी निर्देशक सुशील ज्ञवाली र नेपाल विद्युत् प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक हितेन्द्रदेव शाक्य ऊर्जा क्षेत्रको विकासका लागि तीनै तहका सरकारबिच समन्वय आवश्यक रहेको बताए । 

कार्यक्रममा कम्पनीका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत (सिइओ) सागर श्रेष्ठले कम्पनीले हालसम्म गरेका कार्य, वर्तमान अवस्था र आगामी कार्यदिशाबारे जानकारी गराए ।

उनका अनुसार २०७२ मा स्थापना भएको कम्पनीले पहिलो दशकमा उच्च भोल्टेजस्तरका प्रसारण लाइन आयोजना अध्ययन र निर्माणमा अघि बढाउने भरपूर अनुभव आर्जन गरेको बताए । हालसम्म कम्पनीले ११ वटा प्रसारण लाइन आयोजना अघि बढाएकोमा ३ वटा निर्माणाधीन अवस्थामा रहेको, ३ वटा सार्वजनिक–निजी साझेदारी (पिपिपी) प्रारूपमा निर्माण अघि बढाइको, २ वटाको अध्ययन सम्पन्न भएको र ३ वटा अध्ययनका क्रममा रहेको जानकारी गराए । 

यी सबै आयोजना निर्माण सम्पन्न गर्न १ खर्ब ८ अर्ब रुपैयाँ लगानी आवश्यक हुने भन्दै उनले ३० प्रतिशत मात्रै स्वपुँजी लगानी गर्ने हो भने पनि झण्डै ३३ अर्ब रुपैयाँ आवश्यक पर्ने बताए । यी प्रसारण लाइनमा लगानी गर्नेका लागि कम्तीमा १५ प्रतिशत प्रतिफल सुनिश्चित गरेको पनि उनले जानकारी दिए । 

आउँदो दशकभित्र आधुनिक नियन्त्रण प्रणाली तथा स्वचालन प्रणालीसहितको स्मार्ट ग्रिडको विकास गर्ने लक्ष्यसहित अघि बढ्ने गरी अवधारणा कम्पनीले राखेको उनले जानकारी दिए । यसका लागि सरकार र निजी क्षेत्रबिच सहकार्य गर्नु आवश्यक रहेको उनको भनाइ छ । 

वार्षिकोत्सवका अवसरमा मन्त्री खड्कासहितका सहभागीले संयुक्त रूपमा कम्पनीले प्रकाशन गरेको ‘एक दशकको यात्रा’ नामक पुस्तक विमोचन गरिएको छ । पुस्तकमा कम्पनीको स्थापनादेखि हालसम्म भए गरेका काम र आगामी दिशाबारे चर्चा गरिएको उनले बताए ।