मार्कीचोक–नयाँ भरतपुर प्रसारण लाइनको निर्माण नसकिए ३०० मेगावाट विद्युत् खेर जाने

काठमाडौँ । नेपाल विद्युत प्राधिकरणले मस्र्याङ्दी करिडोर २२० केभी प्रसारण लाइन आयोजना अन्तर्गत तनहुँको आँबुखैरनी गाउँपालिकाको मार्कीचोकबाट चितवनको भरतपुर महानगरपालिका आँपटारीस्थित नयाँ भरतपुर सबस्टेसनसम्मको लाइन निर्माण छिट्टो सम्पन्न गर्न ताकेता गरेको छ । प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङ र उपकार्यकारी निर्देशक प्रदीपकुमार थिके सम्मिलित टोलीले स्थलगत अवलोकन गरेपछि यस्तो ताकेता गरिएको हो ।

प्रसारण लाइन र सबस्टेसन निर्माणको अनुगमन गरी वर्षायामको विद्युत् राष्ट्रिय प्रणालीमा प्रवाहका लागि मार्कीचोक–नयाँ भरतपुर प्रसारण लाइन महत्त्वपूर्ण रहेको छ । टोलीले आयोजना व्यवस्थापन र निर्माण व्यवसायीसँग छलफल गरी निर्माणको अवस्था, विद्यमान समस्या, निर्माण सम्पन्न हुने समयतालिका लगायत विषयमा जानकारी लिएको छ ।

वन क्षेत्रको जग्गा प्रयोग र रूख कटान स्वीकृति प्रक्रियामा देखिएको लामो कानुनी प्रक्रिया, निर्माण व्यवसायीको कमजोर कार्यसम्पादनका कारण निर्माण प्रभावित भइरहेको विषयमा आयोजनाले जानकारी गराएको थियो । घिसिङले मार्कीचोक–नयाँ भरतपुर खण्ड आगामी असारभित्र निर्माण सम्पन्न गर्न नसकिए २/३ सय मेगावाट विद्युत् खेर फाल्नुपर्ने अवस्था आउन सक्ने बताए ।

‘अहिले चालु रहेको मस्र्याङ्दी–भरतपुर र दमौली–भरतपुर १३२ केभी प्रसारण लाइन सिंगल सर्किट छन्, जसबाट करिब ८०/८० मेगावाटमात्र विद्युत् प्रवाह भइरहेको छ,’ उनले भने, ‘मार्कीचोकबाट काठमाडौँसम्म विद्युत् ल्याए पनि प्रसारण लाइनको क्षमताले धान्दैन, काठमाडौँबाट हेटौंडातर्फ थप विद्युत् पठाउन पनि सकिँंदैन, यसबाट भारततर्फको विद्युत् निर्यात पनि प्रभावित हुनेछ ।’

त्रिशूली करिडोरबाट माथिल्लो त्रिशूली ३ ‘ए’, रसुवागढी, साञ्जेन लगायत आयोजनाको विद्युत् काठमाडौँ आउँछ, मार्कीचोक–नयाँ भरतपुर प्रसारण लाइन निर्माण सम्पन्न भएपछि उक्त विद्युत्लाई भरतपुरबाट हेटौंडातर्फ र बुटवलतर्फ प्रवाह गर्न सकिने प्राधिकरणले जनाएको छ । अन्यथा विद्युत् प्रवाह गर्न नसकी ह्यागिङ हुने अवस्था आउने पनि घिसिङको भनाइ छ ।’

चितवनका प्रमुख जिल्ला अधिकारी र डिभिजन वन कार्यालयका प्रमुखलाई फोन गरी वन क्षेत्रको जग्गा प्रयोग र रूख कटानमा स्वीकृति प्रक्रियामा सहजीकरण गरिदिएर महत्त्वपूर्ण प्रसारण लाइनको निर्माण जतिसक्दो छिट्टो सम्पन्न गर्न आवश्यक सहयोग गरिदिन घिसिङले आग्रह गरे ।

आयोजना अन्तर्गत लमजुङको उदीपुरबाट गोरखा, तनहुँ हुँदै नयाँ भरतपुरसम्मको प्रसारण लाइन निर्माणका लागि ६९.६९ हेक्टर राष्ट्रिय वन प्रयोग र त्यहाँ रहेका १० हजार २ सय २५ रूख कटान गर्नुपर्ने छ । मन्त्रिपरिषद्को गत २५ माघको बैठकले वन क्षेत्रको जग्गा प्रयोग र रूख कटान गर्न स्वीकृति दिएको थियो ।

वन क्षेत्रको जग्गा प्रयोग गरेबापत सोही बराबरको जग्गा उपलब्ध गराउनुपर्ने वन नियमावली, २०७९ मा उल्लेख छ । सोही बमोजिम आयोजनाले गत फागुन १३ गते निजी जग्गा खरिदका लागि सार्वजनिक सूचना जारी गरेको थियो । नियमावलीमा भएको व्यवस्था बमोजिम सम्बन्धित जिल्लाभित्र सम्भव भएसम्म आयोजनास्थल नजिक पर्ने राष्ट्रिय वन क्षेत्रसँग जोडिएको र समान भौगोलिक परिस्थितिकीय क्षेत्रमा पर्ने तथा वन विकास गर्न सकिने भू–बनोट भएको निजी जग्गा बिक्रीका लागि प्रस्ताव आह्वान गरिएको थियो । तर, जग्गा बिक्रीका लागि प्रस्ताव नै नपरेको आयोजना प्रमुख नारायण रेग्मीले बताउनुभयो । 

अब प्रमुख जिल्ला अधिकारीको संयोजकत्वमा रहने जग्गा प्राप्ति सहजीकरण समितिले जग्गा प्राप्त नभएको सिफारिस वन तथा भू–संरक्षण विभागमा गरिदिनुपर्ने छ । त्यसपछि आयोजनने वन क्षेत्रको जग्गा प्रयोग गरेबापत तोकिएको रकम वन विकास कोषमा जम्मा गरेपछि मात्र विभागसँग सम्झौता हुनेछ । त्यसपछि मात्र वन क्षेत्रको जग्गा प्रयोग र रूख कटानको प्रक्रिया अगाडि बढ्ने छ । प्राधिकरणको टोलीले जग्गा प्राप्ति सहजीकरणको बैठक तत्काल राखी विभागमा सिफारिस गरिदिन आग्रह गरेको छ ।

मार्कीचोक–नयाँ भरतपुर खण्डमा ८० वटा टावर निर्माण गर्नुपर्ने छ । त्यसमध्ये ३५ वटाको जग हालिएको र ५ वटा टावर खडा गरिएको छ । मर्स्याङदी करिडोर प्रसारण लाइन आयोजना अन्तर्गत २२० केभी क्षमताका चार वटा सबस्टेसनहरूको निर्माण हुँदै छन् । चितवनमा नयाँ भरतपुर सबस्टेसनको निर्माण सम्पन्न भइसकेको छ । लमजुङको उदीपुर तथा खुदी र मनाङको धारापानीमा सबस्टेसन निर्माणाधीन छन् ।

मर्स्याङदी र त्यसका सहायक नदीहरूबाट उत्पादन हुने विद्युत राष्ट्रिय प्रसारण प्रणालीमा प्रवाहका लागि मर्स्याङदी करिडोर २२० केभी प्रसारण लाइन आयोजना सुरु गरिएको हो । यसबाट करिब एक हजार ६ सय मेगावाट विद्युत् प्रवाह गर्न सकिने छ । आयोजना अन्तर्गत चितवनको भरतपुरदेखि मनाङको धारापानीसम्मको ११३ किलोमिटर डबल सर्किट प्रसारण लाइन निर्माणाधीन छ ।

आयोजनालाई तीन प्याकेजमा विभाजन गरी काम भइरहेकोमा पहिलो प्याकेज अन्तर्गत उदीपुरबाट नयाँ भरतपुर सबस्टेसनसम्मको करिब ६७ किलोमिटर, दोस्रो प्याकेज अन्तर्गत नयाँ भरतपुर र उदीपुर सबस्टेसन र तेस्रो प्याकेज अन्तर्गत खुदीबाट धारापानीसम्मको ४६ किलोमिटर प्रसारण लाइन र दुई वटा सबस्टेसन निर्माण भइरहेका छन् । सरकार तथा युरोपेली लगानी बैक (इआइबी) को सहुलित ऋणमा निर्माणाधीन आयोजनाको अनुमानित लागत करिब १६ अर्ब रुपैयाँ रहेको छ ।